اپال
تاریخ انتشار: 1395/05/19 16:57 | بازدید: 1991
اپال داراي ته رنگ نارنجي مايل به قرمزِ آتش، سبزي جنگلهاي انبوه، آبي بيكران اقيانوس و سمفوني هماهنگ تمامي رنگهاست كه با ظريفترين لايه به گونهاي پر رمز و راز پوشيده شده است.
ريشهي واژهي "اپال Opal" به واژهي سانسكريت "اوپالا Upala" به معناي سنگ گرانبها برميگردد. هنديان معتقدند كه اين سنگ، خوش شانسي ميآورد. پلينوس، نويسندهي رومي، اپال را سنگي مينامد كه تمامي ويژگيهاي مثبتِ زيباترين سنگها را در خود دارد. تلالو لطيف گارنت سرخ، شفافيت آماتيست بنفش، زرديِ زرگون توپاز و آبي ياقوت كبود به گونهاي منحصر به فرد با يكديگر تركيب شدهاند. بر اساس افسانهي استراليايي، اپال در دوران بوميان استراليا پديد آمده است. گفته ميشود خداي خدايان سوار بر رنگين كماني به زمين آمده است تا پيغام صلح و دوستي را براي زمينيان به ارمغان آورد، به محض آنكه پاي او به زمين رسيده است تمامي سنگهاي زير پايش شروع به درخشش و تمامي رنگهاي رنگين كمان را از خود ساطع كردهاند و به اين ترتيب اپال پديد آمده است.
جاذبهي بيابانهاي استراليا
تا اوايل نيمهي اول قرن نوزدهم، اپال بسيار كمياب بود، اما پس از كشف منابع غني از اين سنگ در استراليا، تجارت اپال رونق يافت. ماجرا از كشف اولين معدن اپال در كوئينزلند در سال 1872 آغاز ميشود. اندكي پس از آن، در سال 1887، لايههاي وسيعي در "وايت كليف White Cliff" و "لايتينگ ريج Lighting Ridge" يافت شدند. در اين زمان بود كه نظير آنچه هنگام كشف طلا در "كلونديك Klondike" در امريكا رخ داد در استراليا نيز به دنبال كشف اپال به وقوع پيوست. حتي امروزه، هنگاميكه علاقهمندان به اپال راجع به معادن افسانهاي اپال در "آنداموكا Andamooka" يا "كوبر پدي Coober Peddy" صحبت ميكنند برق اشتياق در چشمانشان قابل مشاهده است. بسياري از اين معادن همچنان فعال و قابل بهرهبرداري هستند. به طور مثال اپال سياه كه پرطرفدارترين نوع آن است در معادن لايتينگ ريج يافت ميشود. بزرگترين اپال جهان با وزني بالغ بر 6843 كيلوگرم كه به "شعلهي كوير آنداموكا" شهرت دارد در معادن آنداموكا كشف شده است، مكاني كه بسياري از انواع متفاوت "اپال كريستال Crystal opal"، "اپال روشن"Light opal هر روزه چشم به جهان ميگشايند.
ريشهي واژهي "كوبر پدي Coober Peddy" متعلق به زبان بوميان استرالياست و در اصطلاح به معناي "مردي سفيد پوست در چاه" ميباشد. اين اصطلاح چگونگي جستجوي سنگ گرانبهاي رنگي را مشخص ميسازد. بسياري از جويندگان اپال از گرماي طاقت فرساي روز و بادهاي سرد شب به داخل گودالهاي عميق حفاري شده پناه ميبردند. اكثر مواقع اين جويندگان تنها از ابزارهاي ابتدايي نظير بيل و كلنگ استفاده ميكردند. سطلهايي پر از خاك به اميد وجود تكه سنگهاي حاوي اپال، از حفرههايي به عمق 5 تا 40 متري زمين با دست بالا كشيده ميشدند، حتي امروزه اپال از حفرهها و شكافهايي با همين عمق استخراج ميشود. با وجود تجهيزات جديد نظير كاميون و تسمه نقاله، جستجو براي اپال هنوز هم مورد بيتوجهي است، اما اميد است كه جذابيت يكسان اين سنگ براي مردان و زنان، افراد بيشتري را به سوي بيابانهاي استراليا بكشاند.
ژلي حاوي اسيد سيليسك و آب
تاريخچه اپال استراليايي در حقيقت به يك ميليون سال قبل برميگردد. هنگاميكه بخشهايي از استراليا با درياچهاي وسيع پوشيده شده و سنگهاي رسوبي در حاشيهي آن رسوب كرده بودند. هنگاميكه آب عقبنشيني ميكرد، مقاديري از آب درياچه سرشار از رسوبات "سيليكا Silica" به همراه بقاياي گياهان و جانوران وارد حفرهها و شكافهاي موجود بر روي تخته سنگها ميشد. به مرور زمان، "سيليكون Silicon" به اپال تبديل شد. در نتيجه، اپال در اصل ژلي حاوي اسيد سيليسك و درصدهاي متفاوتي از آب است.
اوايل قرن بيستم، اپال پرطرفدارترين سنگ قيمتي در سراسر اروپا به شمار ميآمد و جواهرات سلطنتي ملكه ويكتورياي انگليس به اپال مزين بودند او همچنين دستور ساخت يك قطعه جواهر مختص مراسم ازدواج براي دخترانش را داد كه مزين به اپال بود. از اين سنگ رنگارنگ در ساخت جواهرات سبك آرت نووا استفاده شد. طراحان جواهر در دوران آرتنووا به اين سنگ براي افسون سحرانگيز آن كه به خوبي با ميناكاري هماهنگي داشت علاقهي فراواني داشتند. از همان دوران اوليه، دهكدهي كوچكي در "هانسروك Hunsrük" وجود داشت كه نقش اساسي در مهارت مورد نياز براي تراش اپال بازي ميكرد نام اين دهكدهي كوچك "ايدار- اوبرشتاين Idar-Oberstein" است. تراشدهندگان سنگ به سرعت بازارهاي هدف را يافتند و مقادير زيادي از اپال خام را خريداري كردند. اين سنگهاي خام به عنوان وزنهي تعادل (سنگ تعادل) در سينهي قايقهاي بادباني بزرگ قرار گرفتند و به اين وسيله به اروپا منتقل شدند. به دليل اهميت معادن بومي اپال، ايدار اوبرشتاين و شهرهاي مجاور "كريشويلر Kirschweiler" بر روي اطلسهاي مدارس و دانشگاههاي استراليا مشخص شدهاند. در حقيقت، اين تنها استرالياست كه خانهي اصلي اپال به شمار ميآيد.
در حدود 95 درصد از اپال جهان از "داون آندر Down Under" استخراج ميشود. 5 درصد باقيمانده به معادن مكزيك و شمال برزيل و "ايالتهاي آيداهو Idaho"، "نوادا Nevada" و به تازگي، اتيوپي و "مالي Mali" در غرب افريقا تعلق دارد.
انواع متفاوت اپال
گروه اپالهاي مرغوب شامل تعدادي از سنگهاي گرانبهاي شگفتانگيز ميشود كه همگي داراي يك ويژگي مشترك هستند: درخشش آنها به گونهاي است كه به طور مداوم تغيير رنگ ميدهد و كارشناسان به آن "درخشش اپالگون" ميگويند. بسته به نوع سنگ، محل كشف و رنگ، تفاوت ميان اپال تيره و اپال سياه، اپال سفيد و اپال روشن، اپال شيري و اپال كريستالي، اپال ماتريكس، يووا ناتس در كوئينزلند و "اپال آتشين Fire Opal" مشخص ميشود. اپال داراي انواع و گونه هاي نامحدودي است. تفاوت ميان انواع اپال از طريق بازي رنگ مشخص ميشود به غير از اپال آتشين كه آن هم به دليل شفافيت آن است. در صورتيكه اپال فاقد ويژگي بازي رنگ باشد به آن اپال معمولي گفته ميشود. اما چه چيز موجب اين بازي رنگ ميشود؟ پاسخ به اين سؤال براي مدتي طولاني غيرممكن بود. در دههي 1960 گروهي از دانشمندان استراليايي اپال را با ميكروسكوپ الكتروني مورد تجزيه و تحليل قرار دادند و دريافتند كه گويهاي كوچكي از ژل "سيليكا Silica" موجب انكسار نور و در نتيجه بازي رنگها ميشود. ساختار فشردهي اين گويها به گونهاي است كه نور هنگام عبور از آنها به تمامي رنگهاي رنگين كمان(طيف نوري)تجزيه ميشود كه همواره جديد و متفاوت به نظر ميرسد.
اپال سياه يا اپالي كه داراي زمينهي طوسي تيره است جذابترين بازي رنگ را دارد. اپال كريستال كه از نظر زيبايي پس از اپال سياه دردرجه دوم قرار دارد، به دليل شفافيت، بازي رنگ عميق و جذابي دارد. اپال سفيد و اپال شيري داراي پراكندهترين رنگها و كمترين قيمت هستند.
به منظور به نمايش گذاشتن بازي رنگ اپال مرغوب، آنها بسته به نوع ماده خام به صورت گرد يا بيضي، تراشِ كابوشن يا ديگر اشكال دامله تراش ميدهند. تنها انواع محدودي از اپالهاي با كيفيت براي "تراشهاي فاستدار Faceted" مناسب هستند. تراشدهندهي اپال ميبايستي درابتدا با دقت هرگونه ناخالصي را با استفاده از تيغه برش الماس از بين ببرد سپس طرح اوليهي برش را پياده كند. در مرحلهي بعد برش نهايي، صيقل با كاغذ سنباده و در نهايت پرداخت با چرم مرطوب صورت ميگيرد.
جفتها Doublets و مجموعههاي سهتايي Triplets
اپال اغلب به صورت لايههاي نازك و صاف يافت ميشود، اين در حالي است كه تكههاي بزرگ تا حدودي كمياب هستند. در صورتيكه ابتدا يك لايهي نازك اما دنبالهدار از سنگ بستر سخت پشت سرگذاشته شود، در انتها به لايه قبل از جفتهاي اپال ميرسيم كه امروزه در توليد انبوه جواهرات مورد استفاده قرار ميگيرند. اينها تركيباتي از سنگهاي گرانبها شامل لايهاي سطحي به ضخامت ميليمتري از جنس صفحات اپال ميشوند كه بر روي سنگ يماني، آبسيدين، شيشهي مصنوعي سياه يا "اپال پاچ Potch Opal" قرار گرفتهاند.
"مجموعهي سهتايي Triplet" نيز داراي همين ساختار است با اين تفاوت كه لايهي اپال داراي پوششي از جنس كريستال، شيشهي سخت يا شيشهي سربي به عنوان لايهي محافظ است.
سنگي حساس
به دنبال ميزان متفاوت از آب در تركيبات اپال(از 2 تا 6 درصد)، اين سنگ تاحدودي شكننده است، اپالها داراي درجه سختي متوسط، بين 5/5 تا 5/6 بر روي مقياس موس هستند. به همين دليل اپالها به پايهي نصب محافظ نياز دارند. در صورتيكه اپال به مدتي طولاني در محيطي بسيارخشك يا در مجاورت حرارت بيش از حد يا نور خورشيد به مدت زماني طولاني قرار گيرد، بر روي آن ترك به وجود ميآيد. به همين دليل گفته ميشود كه از جواهرات مزين به اپال كمتر استفاده و در صورت عدم استفاده در محيط مناسب نگهداري شود. اين سنگ رطوبت مورد نياز خود را از طريق گويهاي كوچك موجود در آن جذب ميكند كه اين رطوبت از پوست بدن خانمهاي استفاده كننده از جواهرات مزين به اپال تامين ميشود.
انواع متفاوت اپال
در ديگر سنگهاي گرانبها به ندرت شاهد چنين تنوع رنگي هستيم. انواع متفاوت اپال كه در پايين به آن خواهيم پرداخت مهمترين انواع اپال هستند كه نقش مهمي در توليد جواهرات ايفا ميكنند.
اپالهاي استراليا
"اپال تخته سنگي Boulder Opal" اين نوع متفاوت و معروف متعلق به استراليا براي درخشش منحصر به فرد و بازي با رنگ شهرت دارد. اين نوع اپال در تخته سنگهاي رسوبي متعلق به "عصر گچ Calk Age" يافت ميشود. اين تخته سنگها كه اندازهي آنها بين چند سانتيمتر تا چندين متر متغير است داراي اپال ميباشند. اين لايهي وسيع به طول 1000 كيلومتر و عرض 300 كيلومتر در "وست كوئينزلند" در اطراف شهرهاي "وينتن Winton"، "جونداه Jundah"، "ارومانگا Eromanga"، "كوئيليپي Quilipe" و "اولو Eulo" واقع شده است. آنها را اغلب به اشكال دلخواه با سطحي نامنظم تراش ميدهند و بيشتر بر روي زيبايي و خاص بودن آن تاكيد ميشود. در قسمت پشت، اين اپال رنگارنگ داراي آهن و ديگر سنگهاست.
يواه نات اپال Yowah Nut Opal
اين نوع اپال در يواه و كوروئيت در جنوب كوئينزلند يافت ميشود. شكل ظاهري و تراش نخوردهي اين گونه اپال يادآور يك گردوي بزرگ است. اين دو منطقه براي زيبايي سنگها و طرحهاي موجود بر روي آنها شهرت دارند، اين تصاوير و طرحها هنگامي پديد آمدهاند كه ژل سيليكون مايع و نرم (اكسيد سيليكون و آب) به داخل شكافهاي موجود بر روي تخته سنگها وارد شده است، يافتن يك تكه "اپال گردويي Opal Nut" داراي سنگريزههاي حاوي آهن در "يواه Yowah" بزرگترين آرزوي هر جستجوكنندهي اپال است. اين قبيل اپالها بر روي سنگ بستر قهوهاي رنگ ميدرخشند. اين سنگ به طور معمول به حالت صفحات صاف برش داده ميشود كه بسيار هم زيبا و جذاب است.
اپال كريستال Crystal Opal
اين سنگ حالت شفاف دارد و ويژگي اصلي آن درخشش و بازي با رنگ به حالت آتش بازي است. نام اپال كريستال نه به دليل ساختار ميكروسكوپي بلكه به دليل شفافيت است كه براي اين سنگ انتخاب شده است. رنگهاي موجود در اپال به دليل انكسار نور در ساختار ژل گونهي داخل اپال ميباشد. اكثر اپالهاي كريستال در استراليا يافت ميشوند. اوايل قرن بيستم، آنها براي اولين بار در "وايت كليف White Cliff" و سپس در "كوپر پدي Cooper Pedy"، "آنداموكا Andamooka"، "مينتابي Mintabie"، "لامبينا Lambina" و به تازگي در رشته كوههاي "وومرا Woomera" يافت شدند. استخراج آنها اغلب به صورت زيرزميني است.
اپالهاي شيري Milk Opal
از ويژگيهاي بارز اين سنگ زمينهي سفيد-شيري آن است. آنها به گونهاي بارز تمامي رنگهاي طيف نوري را در زمينهي خود ساطع ميكنند. اين بازي با رنگ "درخشش اپال گون Opalescence" ناميده مي شود. با تغيير اندك در تابش نور به اين سنگ، رنگهايي ساطع ميشوند كه به طور مداوم تغيير ميكنند. تمامي رنگهاي آن به دنبال انكسار نور از ساختار ژلهاي اپال و بر اساس قوانين پديد آمدن رنگين كمان ميباشند. سنگهاي خام اپال شيري از قلب استرالياي جنوبي- كوپر پدي، مينتابي و لامبينا- ميآيند. اكثر اپالهاي استخراج شده از سراسر جهان در گروه اپالهاي شيري طبقه بندي ميشوند. اپالهاي شيري بسيار محبوب هستند زيرا درخشش ملايم آنها با تمامي رنگها هماهنگي دارد.
اپالهاي سياه Black Opal
اپالهاي سياه، گونهاي جامد داراي لايهي زيريني نفوذ ناپذير در برابر نور هستند. رنگ آنها بين طوسي تيره تا سياه متغير است. اين پس زمينهي تيره درخشش و بازي با رنگ اپال را بيشتر و عميقتر ميكند. مهمترين لايهي حاوي اپال سياه در لايتينگ ريج در "نيو سوث ولز New South Wales" وجود دارد. بر اساس آمار توليد و معدنكاري، كارشناسان بازار سنگهاي گرانبها برآورد كردهاند كه اپال سياه با كيفيت و اندازهي متوسط حداقل هزار برابر كميابتر از الماسهاي يك قيراطي است. اين نوع اپال به صورت تكههاي مجزا است و در مقادير تجاري يافت نميشود. در صورتيكه اين نوع اپال داراي درخشش زيبا و چند رنگ باشد، بينهايت گرانبهاست.
اپالهاي مكزيك
اپالهاي آتشين Fire Opal
اين نوع اپال با درخشش آتشين به رنگ سرخ و نارنجي مايل به زرد شبيه به آتشفشان در حال فوران است كه بيننده را به سوي خود جلب ميكند. اپالهاي آتشين در حفرهها و شكافهاي رشته كوههاي آتشفشاني يافت ميشوند. مكزيك به خصوص مناطق حوالي "كوارتارو Queretaro" و "مگدالنا Magdalena" محل اصلي زيباترين اپالهاي آتشين است. حتي مردمان تمدن آزتك در جستجوي اين سنگ بودهاند و از آن در ساخت جواهرات، موزاييك و حتي ابزارهاي برش استفاده ميكردند. جستجو براي اپال آتشين هيجانانگيز و نيازمند صبر و تحمل بالايي است. اپال آتشين براي تراشهاي فاستدار مناسب است.
اپالهاي آبي Water Opal
از ويژگيهاي بارز اين نوع اپال زمينهي شفاف يا نيمه شفاف آن است كه به طور كلي بيرنگ ميباشد و يا اينكه رنگ آبي يا زرد متمايل به نارنجي ملايم از خود ساطع ميكند. به علاوه تمامي رنگهاي طيف نوري در اپال آبي قابل مشاهده هستند. منابع اين نوع اپال با اپالهاي آتشين يكسان است و كشور مكزيك ميباشد.
اپالهاي سراسر جهان
اپالهاي آبي پرووين Peruvian Blue Opal
اين نوع اپال در كوههاي پرووين رشته كوههاي آند يافت ميشود و ظاهر آن يادآور آسمان پاك و آبي كوه است. اين سنگ در سال 1983 در معدن مس در "آكاري Acari" واقع در جنوب "ليما Lima" يافت شد. اپال آبي پرووين شامل تمامي رنگهاي طيف رنگي سبز آبي است. انواع تك رنگ يا چند رنگ آن همچنين داراي ته رنگ قهوهاي يا قهوهاي مايل به سياه هستند. انواع سبز رنگ به "كريساُپال Chrysopal" معروف هستند. انواع اپالهاي آبي پرووين كه به طور كامل آبي هستند بسيار كمياب ميباشند. رنگ آبي اين نوع اپال به دليل وجود رگههاي مس در ژل سيليكا است.
اپال صورتي
اين نوع اپال در سال 1983 در جنوب "ليما Lima" كشف شد. از اين تاريخ به بعد اپالهاي صورتي به جهان عرضه شدند كه هر روزه بر محبوبيتشان افزوده ميشود. رگههاي اندك منيزيم موجب پيدايش رنگ صورتي متفاوت و بسيار نادر در اين سنگ ميشود.
اپال سبز
اين نوع اپال حين استخراج روي (Zinc) از معدن استان "كزوو Kosovo" واقع در سيبري در نزديكي مرز مقدونيه در تاريخ 1992 كشف شد. استخراج اين سنگ در سال 1995 ممنوع اعلام شد و تا پايان سال 2000 اين ممنوعيت ادامه يافت. با اين اكتشاف نوعي بسيار زيبا از اپال با رنگ پايهي استثنايي به جهان معرفي شد كه روز به روز هم بر محبوبيت آن افزوده ميشود. طيف رنگي آن بين سبز ملايم بهاري تا سبز تيره متغيير است. رنگ سبز اين نوع اپال به وسيلهي رگههاي كوچك نيكل و سرپنتين به وجود ميآيد.
اپال پراس Prase Opal
اپال پراس نوعي بسيار جذاب به شمار ميآيد كه منبع اوليهي كشف آن كوهستانهاي شرق افريقاست. سنگي كه پيشتر ناشناخته و نامتعارف به شمار ميآمد از منطقهي "هانتي هيل Hanety Hill" واقع در شمال شهر "دودوما Dodoma" در مركز تانزانيا استخراج ميشد، اين سنگ بعدها اپال پراس ناميده شد كه داراي رنگ زمينهي بينهايت زيبا و جذاب بود. اپال پراس را ميتوان تنها به كمك كلنگ و چكش سنگي استخراج كرد زيرا به طور تقريبي درنزديكي سطح زمين وجود دارد. لازم به ذكر است كه توليد آن در گذشته و حال بسيار محدود بوده است و مقادير اندك آن به صورت خام، گاه گاه كشف و فروخته ميشوند. رنگ سبز اپال پراس بين سبز ملايم بهاري و سبز تيره متغير است. رگههاي بسيار اندك نيكل در سرپنتين كه بر اثر آب فرسايش يافته است موجب پديد آمدن رنگ سبز خاص در اين نوع اپال ميشود.
"اميل ويس Emil Weis" پيرترين تراشدهندهي اپال
اميل ويس تراشدهندهي سنگهاي گرانبها در كريش ويلر بود. هنگاميكه اين پيشكسوت شركت خود را در سال 1905 تاسيس كرد تجارت اپال همانند منابع تازه كشفشدهي آن هنوز مهيج و پرماجرا بود. استراليا انتهاي سفر پرفراز و نشيب چند ماهه از روستايي كوچك "هانسرمك Hunsruck" واقع در آلمان به شمار ميآمد. اميل ويس كه در حال حاضر چهارمين نسل نسل خانواده شركت او را اداره ميكنند به يكي از بازيگران صاحب نام عرصهي تجارت اپال مبدل شد.
به دليل واقع شدن شركت اميل ويس در شهر كوچك "كريش ويلر"، اين شهر به نقطهاي جهاني براي عملآوري و برش انواع اپال وسنگهاي گرانبها مبدل شد. مؤسس اين شركت، مديريت را در سال 1957 به كوچكترين پسرش، "هلموت ويس Helmut Weis" واگذار كرد؛ او نيز در سال 1994 اين مقام را به داماد خود "يورگن شوتز Jürgen Schütz " سپرد. او نيز با همكاري همسرش "كارين سوتز Karin Schütz" و برادر همسرش "مايكل ويس Michael Weis" با موفقيت تجارت اپال را گسترش داد و در حال حاضر "تانجا شوتز Tanja Schütz" از نوادگان اميل ويس تجارت اپال را به رسالت حرفهاي خود مبدل كرده است.
يورگن شوتز از سال 1986 تا به حال به طور مداوم به بازديد از معادن اپال سراسر جهان پرداخته است. او در حين اين مسافرتها اپالهاي خام و تراش نيافته را از نقاط مختلف خريداري ميكند. به علاوه، شركت اميل ويس در كار اكتشاف معدن و معدنكاري نيز شركت دارد و صاحب چندين سهم در معادن استراليا(جنوب استراليا، كوئينزلند و لايتينگ ريج و مكزيك(مگدالنا)) ميباشد.
تمامي اپالهايي كه او خريداري ميكند تراش نيافتهاند و شامل اپال سياه، اپال تخته سنگي،اپال يواه نات، اپال روشن، اپالهاي جفت و اپالهاي مجموعهي سهتايي ميشود.
تخصص شركت اميل ويس، اپالهاي آتشين مكزيك است. اين شركت سنتي كه در كريشويلر واقع شده است در اين زمينه تجاري از پيشگامان به شمار ميآيد كه عرضهكنندهي سنگهاي تراش يافته و دامله است.
منبع :http://www.tgju.org
www.daryna.ir